CEWNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

CEWKA MOCZOWA ŻEŃSKA

Jest krótkim, prostym przewodem o długości 3-5 cm i średnicy 5-7 mm. Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym na dnie pęcherza moczowego, biegnie równolegle do pochwy, do przodu od niej i kończy się ujściem zewnętrznym w przedsionku pochwy. Służy wyłącznie (w przeciwieństwie do męskiej cewki moczowej) do wyprowadzania moczu z pęcherza moczowego na zewnątrz.

Anatomicznie cewkę moczową żeńską dzielimy na następujące części:

• część śródścienną (biegnącą w ścianie pęcherza moczowego)
• część miedniczną
• część przeponową
• część podprzeponową.

CEWKA MOCZOWA MĘSKA

Jest przewodem o długości od 15 do 20 cm. Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w pęcherzu moczowym i kończy ujściem zewnętrznym na szczycie żołędzi prącia. Służy do wyprowadzania moczu oraz nasienia na zewnątrz.

Cewka moczowa męska ma dwie krzywizny i anatomicznie dzielimy ją na następujące części:

• część śródścienną (biegnącą w ścianie pęcherza moczowego)
• część sterczową (przebiegającą przez gruczoł krokowy)
• część błoniastą (przebijającą przeponę moczowo-płciową)
• część gąbczastą (biegnącą pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia)

Przeprowadzenie procedury cewnikowania pęcherza moczowego u chorych z rozrostem gruczołu krokowego może być utrudnione, ze względu na zwężenie cewki moczowej w części sterczowej, spowodowane uciskiem z zewnątrz przez powiększoną prostatę.

Część błoniasta cewki moczowej, ze względu na delikatną strukturę i brak elementów podporowych może ulec uszkodzeniu przy zbyt forsownym wprowadzaniu cewnika do cewki moczowej i fakt ten należy uwzględnić podczas przeprowadzania procedury.

CEWNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

Procedura cewnikowania pęcherza moczowego polega na założeniu cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę moczową, aby umożliwić swobodny odpływ moczu z pęcherza. Do tego celu używa się specjalnych cewników, dostępnych w różnych rozmiarach oraz wykonanych z różnych materiałów, takich jak np.: lateks, silikon, Teflon®. Ze względu na niski koszt, w praktyce najczęściej używane są cewniki lateksowe – mogą one jednak sprzyjać infekcjom dróg moczowych oraz powodować alergie. Długość cewników dla mężczyzn wynosi 400 mm, dla kobiet 180 mm (co związane jest z różną długością cewki moczowej u obu płci).

Większość cewników posiada przewód z podwójnym światłem (służącym do odprowadzania moczu i do napełnienia balonu cewnika). Pierwszy cewnik balonowy został zaprojektowany w latach 30-tych XX wieku przez chirurga Frederica Foley’a, dlatego najczęściej stosowane cewniki zyskały nazwę pochodzącą od jego nazwiska.

W praktyce klinicznej dostępne są cewniki o różnych rozmiarach. Jednostką wielkości cewnika jest 1 French (F; 1 F = 1 Charriere [Ch] = 1/3 mm). Należy pamiętać, iż zastosowanie zbyt grubego cewnika spowoduje dyskomfort pacjenta i narazi go na powikłania np.: zapalenie cewki moczowej, dlatego rozmiar cewnika powinien być dobrany do rozmiaru cewki moczowej. U mężczyzn najczęściej stosuje się cewnik Foley'a w rozmiarze 18 F, a u kobiet – 16 F (średnica 5,33 mm). W przypadku krwiomoczu (hematurii) używane są cewniki większego kalibru (20-24F), zwykle o rozmiarze 22 F.

WSKAZANIA DO ZAŁOŻENIA CEWNIKA DO PĘCHERZA MOCZOWEGO

Wskazania do założenia cewnika do pęcherza moczowego można podzielić na dwie grupy:

a) wskazania diagnostyczne:

• cystografia
• cystografia mikcyjna
• cystouretrografia mikcyjna (do oceny struktur anatomicznych dolnych dróg moczowych oraz uwidocznienia wstecznego odpływu pęcherzowo-moczowodowego)
• pobranie próbki moczu w celu wykonania posiewu
• badanie urodynamiczne (do oceny stanu czynnościowego pęcherza moczowego i cewki moczowej)

b) wskazania lecznicze:

• znaczne utrudnienie odpływu moczu
• ostre zatrzymanie moczu (niezależnie od przyczyny wywołującej)
• krwiomocz i konieczność wypłukania skrzepów krwi z pęcherza moczowego
• chemioterapia lub immunoterapia dopęcherzowa
• konieczność monitorowania ilości wydzielanego moczu – diurezy
• pacjenci po zabiegach urologicznych
• pacjenci z wodonerczem obustronnym w przebiegu częściowego zatrzymania moczu (z zaleganiem po mikcji ponad 100 ml)
• chorzy w ciężkim stanie klinicznym

PRZECIWWSKAZANIA DO ZAŁOŻENIA CEWNIKA DO PĘCHERZA MOCZOWEGO

Przeciwwskazania bezwzględne do założenia cewnika do pęcherza moczowego obejmują:

1) podejrzenie uszkodzenia (przerwania ciągłości) cewki moczowej. Taką sytuację należy wziąć pod uwagę w przypadku:

• urazu krocza
• urazu miednicy
• tępego urazu brzucha

2) krwiomocz o nieznanym miejscu pochodzenia

3) brak zgody pacjenta

POWIKŁANIA PROCEDURY CEWNIKOWANIA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Podczas procedury zakładania cewnika do pęcherza moczowego może dojść do powikłań, takich jak m.in.:

• uszkodzenie cewki moczowej pacjenta,
• uszkodzenie gruczołu krokowego,
• uszkodzenie zwieracza pęcherza moczowego,
• zakażenie dróg moczowych.

ZESTAW DO CEWNIKOWANIA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Przed rozpoczęciem procedury należy przygotować zestaw, który powinien zawierać:

• cewnik Foley'a
• środek dezynfekcyjny (np.: jodopowidon, Octanisept do śluzówek lub 3% kwas borny)
• 2% jałowy żel z lidokainą
• 10 ml strzykawkę
• wodę do iniekcji
• jałowe rękawiczki
• jałowe serwety
• worek do zbierania moczu

Balon cewnika, podczas procedury cewnikowania pęcherza moczowego, wypełniamy jałową wodą do iniekcji (unikamy stosowania soli fizjologicznej, gdyż może ona formować kryształy utrudniające opróżnienie balonu podczas procedury usunięcia cewnika).

UWAGA! Podczas wykonywania procedury cewnikowania pęcherza moczowego należy zachowywać zasady aseptyki.